Na Grace Mwakalinga, Gazetini
Wilaya ya Chunya, iliyopo mkoani Mbeya, ni moja ya maeneo ambayo shughuli za uchomaji wa mkaa zinafanyika kwa kasi sana, hali inayotishia kuwa na athari kubwa kwa mazingira. Kulingana na takwimu za Ofisi ya Mkuu wa Wilaya ya Chunya, wilaya hiyo imepoteza hekta 800 za misitu kutokana na shughuli za uchomaji mkaa, na kuna hatari kubwa ya kugeuka jangwa iwapo hatua za kudhibiti hazitachukuliwa.
Kila mwaka, hekta nane za misitu huharibiwa kutokana na ukataji wa miti kwa ajili ya mkaa. Hii ni kwa sababu matumizi ya nishati mbadala ni madogo, huku wengi wakishindwa kumudu gharama za gesi au majiko ya umeme kwa kupikia. Takwimu za mwaka 2017 zinaonyesha kuwa Mkoa wa Mbeya unatumia kuni kwa asilimia 68 na mkaa kwa asilimia 7.4, kiwango ambacho ni cha juu ukilinganisha na matumizi ya nishati ya umeme.
Jitihada za Kupambana na Uharibifu wa Mazingira
Jitihada za kunusuru mazingira zimeanza kwa kuhamasisha matumizi ya biogas, ambayo hutumia kinyesi cha wanyama kuzalisha nishati kwa ajili ya kupikia na mwanga. Kijiji cha Itumba, kata ya Chalangwa, kilianzisha mradi wa biogas kwa lengo la kupunguza uharibifu wa misitu na kutengeneza mbolea ya samadi kwa shughuli za kilimo.
Mradi huu, uliofadhiliwa na Shirika la Catholic Relief Services (CRS), ulianza mwaka 2017 ukiwalenga wanakijiji 80. Hata hivyo, baada ya miaka mitatu, ni wanakijiji 14 tu walioendelea kutumia biogas. David Mwakatundu, mkazi wa Itumba, anasema mradi huo ulipata changamoto kutokana na upungufu wa mitaji na ng’ombe wa kutosha kwa ajili ya kinyesi.
Mwenyekiti wa mradi, Shabani Mwangomo, anasema kuwa mradi ulilenga kuhudumia kaya 15 ndani ya mita 150 kutoka mahali ulipo mtambo, lakini ulisimama kufanya kazi baada ya kukosa mitaji na samadi za kutosha. Wakazi wa Itumba wanamiliki mifugo milioni 4.2, lakini umaskini na gharama za juu za kuunganisha mfumo wa biogas zimewafanya washindwe kuendelea na mradi.
Changamoto na Mapendekezo
Saimon Komba anasema kuwa kuunganisha mfumo wa biogas kunahitaji shilingi 300,000, kiasi ambacho ni kikubwa kwa wanakijiji wengi. Yasinta Mwanjala, ambaye alitumia mtambo wa biogas kwa muda mfupi kabla ya kuharibika, anasema kuwa ukosefu wa wataalamu wa kutengeneza mtambo ni changamoto kubwa.
Maria Frank, ambaye alitamani kujiunga na mradi wa biogas, anasema kuwa matumizi ya gesi ni ghali zaidi kuliko biogas, lakini alikata tamaa baada ya mtambo kusimama kufanya kazi. Ofisa Mtendaji wa Kijiji cha Itumba, Joyce Stanton, anasema kuwa uzalishaji mdogo wa samadi na ukosefu wa mtaji wa fedha ni vikwazo vikubwa vya kuendeleza mradi wa biogas.
Mkurugenzi Mtendaji wa Halmashauri ya Wilaya ya Chunya, Tamim Kambona, anasema mipango yao ni kuhamasisha matumizi ya nishati mbadala na kuanzisha vikundi vya wanawake, vijana, na watu wenye ulemavu ili kupata mikopo na kuendesha miradi ya nishati mbadala.
Meneja wa Baraza la Taifa la Hifadhi na Usimamizi wa Mazingira (NEMC) Kanda ya Nyanda za Juu Kusini, Glory Kombe, anasisitiza matumizi ya nishati mbadala kama vile biogas ili kulinda mazingira. Anasema kuwa asilimia kubwa ya wakazi wa Mbeya wanatumia mkaa, hali inayochangia uharibifu wa mazingira kutokana na ukataji miti.
Spika wa Bunge la Tanzania, Dk. Tulia Ackson, anasema shughuli za kibinadamu kwenye safu za milima kama Kawetere zimeathiri mvua za kutosha katika Jiji la Mbeya. Dk. Philip Mpango, Makamu wa Rais wa Tanzania, ameagiza wizara za kisekta kushughulikia tatizo la uhaba wa maji na kuanzisha kampeni za matumizi ya nishati mbadala.
Wilaya ya Chunya inahitaji mikakati madhubuti ya kukabiliana na ukataji miti na uchomaji mkaa ili kuzuia kugeuka jangwa na kuhifadhi mazingira kwa vizazi vijavyo.
